Antoni Zoła, "Melodyka ludowych śpiewów religijnych w Polsce"

Temat niniejszego opracowania jest pierwszą próbą syntetycznego ujęcia obszernej problematyki związanej z muzyczną warstwą zbioru pieśni i śpiewów ludowych o charakterze religijnym na terenie Polski. Książka prezentuje źródła i metody badań, uwarunkowania powstawania takiej muzyki oraz jej struktury i interpretację. Na końcu pracy znajduje się wykaz miejscowości, skąd pochodzi wykorzystany w pozycji materiał, wraz z dokumentacją taśm według katalogu w Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego w Instytucie Muzykologii KUL. Dla lepszej orientacji zamieszczono również mapkę, na którą naniesiono przybliżoną lokalizację poszczególnych punktów badań. Ludowe śpiewy religijne w Polsce są tym obszarem kultury, który budzi coraz większe zainteresowanie zarówno badaczy, jak i tych wszystkich, którym bliska jest utrwalona przez wieki tradycja, w dużym stopniu jeszcze żywa i autentyczna w przekazie. Szybkie tempo przemian społecznych dokonujących się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat niesie ze sobą wiele wartości pozytywnych, szczególnie w dziedzinie dostępu do tego, co nazywa się powszechnie zdobyczami cywilizacji. Ale oddziałuje też negatywnie, w szczególności w obszarze kultury zwanej tradycyjną, która na wszelkie społeczne przemiany jest wyjątkowo wrażliwa. Ludowa kultura muzyczno-religijna w swojej tradycyjnej postaci podlega podobnym przemianom jak folklor świecki. Tu również można zauważyć pewne oznaki kryzysu, choć w nieco mniejszym stopniu niż w przypadku tradycji świeckiej. Stosunkowo duży stopień żywotności ludowych śpiewów religijnych można tłumaczyć ich silnym powiązaniem z życiem społeczno-religijnym parafii, co, szczególnie w społecznościach wiejskich, ma duże znaczenie dla ciągłości przekazu kulturowych zachowań. Dzięki temu ludowe śpiewy religijne, zarówno kościelne, jak i pozakościelne, wykazują żywotność i autentyczność. W ciągu ostatnich 30 lat zmienił się wprawdzie repertuar śpiewów religijnych wykonywanych w kościele w czasie liturgii, co było spowodowane przystosowaniem do dyrektyw posoborowych, jednak żywa tradycja ludowych śpiewów religijnych w dużym stopniu została zachowana. Jej reprezentatywność należy wiązać ze starszym pokoleniem, którego kulturowa aktywność w tym zakresie jest dominująca.